Equality principle in criminal law (an outline of issues)

Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Rok XXIII: 2019, numer 1
Journal of Criminal Law and Penal Studies Volume XXIII: 2019, No. 1

Piotr Kardas – professor, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, head of Division of Comparative Criminal Law; advocate, vice-president of the Polish Bar Council 

Aleksandra Kardas – a student at the Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow

---

Full text in PDF (open access)

 

 

Keywords

the principle of equality, the principle of proportionality, constitutional norms, constitutional principles and rules, jurisdictional independence, discretionary power, pro-constitutional interpretation, equality in law 

Summary

The purpose of this paper is to reflect upon the function and meaning of the principle of equality in criminal law. The article encompasses an analysis of the constitutional status of the aforementioned principle and its characterization according to R. Dworkin’s and R. Alexy’s typology. The latter is considered constituting a basis for the classification of said principle as a principle in the first place. Moreover, the reasons for and consequences of the lack of a clear determination of the principle of equality in criminal law provisions are discussed. The authors strive to emphasize the importance of the constitutional regulations pertaining to the principle under consideration, especially as regards to the process of lawmaking and practical application of the law. By referring to the concepts derived from the constitutionalization of the law, as well as post-positivism and neo-constitutionalism, this dissertation proposes an adequate way in which the principle of equality should work when it comes to the application of criminal law. The article further contains a detailed analysis of the equality principle and its effect on the realization of substantive and procedural justice. The methods of using this principle in criminal law (substantive, procedural and executive) as decoded from case law and legal scholars’ doctrine are presented. The specific and unique role of the principle with regard to the court justice system is stressed, for due to the wide scope of discretionary powers vested in judges, in the authors’ opinion that equality principle should constitute the primary directive of interpretation to ensure the uniformity of case law and equal treatment of perpetrators of similar offenses. Finally, a catalog of functions associated with the principle of equality in criminal law is described and discussed from a comparative perspective, including numerous references to the American legal system.

Bibliography

Alexy R., Theorie der Grundrechte, Frankfurt am Main 1986.
Aristotle, Ethica Nicomachea, London 2012.
Banaszak B., Zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, red. L. Garlicki, A. Szmyt, Warszawa 2003.
Berger B.L., Constitutional Principles in Substantive Criminal Law, „Osgoode Hall Law School. Legal Studies Research Paper Series. Comparative Research in Law & Political Economy” 2014, Vol. 10, No. 6.
Bielska-Brodziak A., Śladami prawodawcy faktycznego: materiały legislacyjne jako narzędzie wykładni prawa, Warszawa 2017. 
Bielski M., Zasady konstruowania zarzutów apelacyjnych opartych na względnych przyczynach odwoławczych, w: Fiat iustitia pereat mundus: księga jubileuszowa poświęcona sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Błachnio A., Przedawnienie karalności przestępstwa trwałego, „Prokuratura i Prawo” 2016, nr 10.
Bojańczyk A., Dowód prywatny w postępowaniu karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Warszawa 2011.
Bojarski T., w: Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2016. 
Borysiak W., Bosek L., w: Konstytucja RP. Komentarz. Tom 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2017.
Buchała K., Konstytucja a podstawowe zasady prawa karnego materialnego, w: Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania: księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, red. J. Trzciński, A. Jankiewicz, Warszawa 1996.
Buchała K., Zoll A., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116 k.k., Kraków 1998.
Ciepły F., O kontratypie sztuki, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 10.
Cychosz P., Konstytucyjny standard prawa karnego materialnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2017.
Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa 2012.
Dadak W., Grzywna samoistna w stawkach dziennych: aspekty prawnokarne i kryminologiczne, Warszawa 2011.
Demendecki T., Glosa do postanowienia SN z 21 VII 2011 r., I KZP 7/11, „Glosa” 2012, nr 3.
Demendecki T., Problematyka dopuszczalności udziału spółki jawnej w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego (zagadnienia wybrane). Uwagi krytyczne na tle art. 49 k.p.k., „Przegląd Sądowy” 2010, nr 7–8.
Drajewicz D., Glosa do postanowienia SN z 25 III 2010 r., I KZP 2/10, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 9.
Dubicki K., Wybrana problematyka podmiotowego zakresu stosowania norm z art. 300 § 1 i 2 k.k., „Przegląd Sądowy” 2017, nr 6.
Dworkin R., Law’s Empire, Cambridge (Mass.) 1986. Polskie wydanie: R. Dworkin, Imperium prawa, tłum. J. Winczorek, Warszawa 2006.
Dworkin R., Taking Rights Seriously, Cambridge (Mass.) 1977.
Falski J.B., Konstytucyjna zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Przegląd, analiza, ewolucja, w: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. B. Górowska, Warszawa 2004. 
Fuller L.L., Moralność prawa, tłum. S. Amsterdamski, Warszawa 1978.
Giezek J., Kardas P., Nowa filozofia karania, czyli o założeniach i zasadniczych elementach nowelizacji kodeksu karnego, „Palestra” 2015, nr 7–8. 
Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Normy programowe w Konstytucji, w: Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, „Państwo i Prawo” 1988, nr 3.
Górniok O., Glosa do uchwały SN z 26 XI 2003 r., I KZP 32/03, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2004, nr 7–8, poz. 103.
Grant E., Dignity and Equality, „Human Rights Law Review” 2007, Vol. 7, No. 2.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
Hart H.L.A., Concept of Law, Oxford 1994.
Hofmański P., Kardas P., O systemie prawa karnego procesowego, w: System Prawa Karnego Procesowego. Tom 1. Zagadnienia ogólne. Część 1, red. P. Hofmański, Warszawa 2013.
Jankowski M., O możliwości przypisania nieumyślnego czynu ciągłego, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 6.
Kardas P., Podstawy i ograniczenia przeprowadzania i wykorzystywania w procesie karnym tzw. dowodów prywatnych, „Palestra” 2015, nr 1–2.
Kardas P., Pozaprocesowe czynności obrońcy a tzw. dowody prywatne w świetle nowelizacji procedury karnej, „Palestra” 2014, nr 9.
Kardas P., Relacje między prawem karnym materialnym i procesowym, w: System Prawa Karnego Procesowego. Tom 1. Zagadnienia ogólne. Część 1, red. P. Hofmański, Warszawa 2013.
Kardas P., Sporne problemy wykładni przestępstwa nadużycia zaufania, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2006, nr 2.
Kardas P., w: Kodeks karny. Część szczególna. Tom 3. Komentarz do art. 278–363, red. A. Zoll, Warszawa 2016.
Kardas P., Zarządzanie konfliktem. Dlaczego w prawie karnym potrzebne jest umorzenie kompensacyjne (w druku).
Kelsen H., What Is Justice?, Berkeley 1957.
Kornak M., Glosa do uchwały SN z 30 VI 2012 r., I KZP 8/12, LEX nr 153669.
Kozioł T., Warunkowe umorzenie postępowania karnego, Warszawa 2009.
Królikowski M., Dwa paradygmaty zasady proporcjonalności, w: Zasada proporcjonalności w prawie karnym, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2010.
Kruk M., Zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006.
Kulesza J., Glosa do wyroku SO z 26 V 2017 r., V Ka 557/17, „Państwo i Prawo” 2018, nr 1.
Lachowski J., Ocena projektowanych zmian art. 9 k.k., „Państwo i Prawo” 2014, nr 1.
Leszczyński J., Legitymizacja instytucji ujednolicających orzecznictwo sądowe, w: Jednolitość orzecznictwa w sprawach karnych, red. S. Waltoś, Kraków 1998.
Łętowska E., Kara za zabójstwo kwalifikowane. Perspektywa konstytucyjna, „Państwo i Prawo” 2006, nr 10.
Łętowska E., Pozaprocesowe znaczenie uzasadnienia sądowego, „Państwo i Prawo” 1997, nr 5.
MacCormick N., Institutions of Law. An Essay in Legal Theory, Oxford 2007.
Majewski J., Czynny żal po dokonaniu czynu zabronionego i jego wpływ na odpowiedzialność karną sprawcy (wybrane zagadnienia), w: Czynny żal jako okoliczność wpływająca na odpowiedzialność karną, red. J. Majewski, Warszawa 2018.
Majewski J., Glosa do uchwały SN z 20 XI 2000 r., I KZP 31/00, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2001, nr 5, poz. 75.
Majewski J., w: Kodeks karny. Część szczególna. Tom 3. Komentarz do art. 278–363, red. A. Zoll, Warszawa 2016.
Małecki M., Glosa do postanowienia SN z 5 III 2015 r., III KK 274/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016, nr 10, poz. 100.
Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, red. R. Wieruszewski, Warszawa 2010. 
Oniszczuk J., Koncepcje prawa, Warszawa 2004.
Postępowanie odwoławcze w procesie karnym – u progu nowych wyzwań, red. S. Steinborn, Warszawa 2016.
Rawls J., A Theory of Justice, Cambridge (Mass.) 1971.
Raz J., The Argument from Justice, or how not to Reply to Legal Positivism, w: Law, Rights and Discourse: The Legal Philosophy of Robert Alexy, ed. G. Pavlakos, Oxford 2007.
Rogacka-Rzewnicka M., Oportunizm i legalizm ścigania przestępstw w świetle współczesnych przeobrażeń procesu karnego, Warszawa 2007. 
Rusinek M., Ustawa o dozorze elektronicznym. Komentarz, Warszawa 2010.
Sadurski W., Równość wobec prawa, „Państwo i Prawo” 1978, nr 8–9.
Sadurski W., Teoria sprawiedliwości. Podstawowe zagadnienia, Warszawa 1988.
Sakowicz A., Sankcja bezwzględnie oznaczona (uwagi krytyczne na tle art. 148 § 2 k.k.), „Państwo i Prawo” 2006, nr 5.
Segall E.J., Judicial Review, Separation of Powers and the Rule of Law, Poland–US Conference on the Rule of Law, Warszawa, 26 czerwca 2018 r. [referat]. 
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013.
Smolak M., Wykładnia otoczenia normatywnego konstytucji, w: Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, red. M. Smolak, Warszawa 2016.
Steinborn S., Formalne porozumienia karnoprocesowe w świetle konstytucyjnej zasady równości, „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 2.
Stunz W.J., Hoffmann J.L., Defining Crimes, New York 2011.
The Ideas of Equality and Non-Discrimination: Formal and Substantive Equality, „Equal Rights Trust” 8 XI 2007 r., < http://www.equalrightstrust.org/content/ideas-equality-and-non-discrimination-formal-and-substantive-equality >.
Tuleja P., Wróbel W., Konstytucyjne standardy prawa karnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Problemy odpowiedzialności karnej: księga ku czci profesora Kazimierza Buchały, red. Z. Ćwiąkalski i in., Kraków 1994.
Tuleja P., Wróbel W., Zasada równości w stanowieniu prawa, w: Demokratyczne państwo prawne (aksjologia, struktura, funkcje), red. H. Rota, Wrocław 1992.
Venn Dicey A., An Introduction to the Study of the Law of the Constitution, London 1885.
Wacks R., Law. A Very Short Introduction. Second Edition, Oxford 2015.
Waltoś S., Porozumienia w europejskim procesie karnym; próba syntetycznego spojrzenia, „Prokuratura i Prawo” 2000, nr 1.
Whitman J.Q., Equality in Criminal Law: The Two Divergent Western Roads, „Harvard Law Review” 2009, Vol. 1, No. 1.
Wiliński P., Katalog zasad procesu karnego, w: System Prawa Karnego Procesowego. Tom 3. Zasady procesu karnego. Część 1, red. P. Wiliński, Warszawa 2014.
Wiliński P., Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa 2011.
Wilson J., Equality, London 1966.
Wróbel W., w: Kodeks karny. Część ogólna. Tom 1. Komentarz do art. 53–116 k.k., red. A. Zoll, W. Wróbel, Warszawa 2016.
Wróbel W., Zasady prawa karnego materialnego, w: System Prawa Karnego Procesowego. Tom 3. Zasady procesu karnego. Część 2, red. P. Wiliński, Warszawa 2014.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Wrocław 1973.
Zieliński M., Jednolitość wykładni prawa, w: Jednolitość orzecznictwa w sprawach karnych, red. S. Waltoś, Kraków 1998.
Ziółkowski M., Zasada równości w prawie, „Państwo i Prawo” 2015, nr 5.
Zirk-Sadowski M., Grzybowski T., Udział sądów najwyższych w legitymizacji polskiego porządku prawnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2016, nr 5.
Zoll A., Pozaustawowe okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną w świetle konstytucyjnej zasady podziału władzy, w: W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, red. L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda, Lublin 2005.
Zoll A., Znaczenie konstytucyjnej zasady podziału władzy dla prawa karnego materialnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, z. 2.